آموزش مجازی

استفاده از ابزار‌های دیجیتال برای ایجاد یک محیط آموزش مجازی

آموزش در موفقیت هر شرکت، نقشی کلیدی دارد. در زمانه‌ای که تغییرات سریع بوده و رقابت بالاست، همه‌ی ما به دانش و مهارت‌های به‌روز و فرصت‌هایی برای افزایش آن‌ها نیازمندیم.

سازمان‌ها برای کمک به یادگیری مؤثر، نیازمند استراتژی‌هایی هستند که آن‌ها را برای هر چالش جدید آماده کند. یک بخش مهم این استراتژی، انتخاب ابزارهای مناسب برای آموزش مجازی و آنلاین است.

خواه به دنبال بهبود یادگیری خود باشید یا در جستجوی راه‌های بهتر برای آموزش بقیه‌ی افراد، گزینه‌های متعددی برای انتخاب وجود دارند.

این گزینه‌ها شامل ارائه‌دهندگان خدمات آموزشی، دوره‌های آنلاین، «دوره‌های آموزش آنلاین آزاد گسترده» (MOOCs) و حتی واقعیت مجازی می‌باشند.

سرمایه‌گذاری در آموزش

فناوری دنیای کار را تغییر داده است. جای تعجب نیست که بسیاری از سازمان‌ها در تلاش برای عقب ‌نیافتادن و حفظ خود در رقابت، به فناوری روی آورده‌اند.

ابزار‌های دیجیتال قادر هستند روند یادگیری را انعطاف‌پذیر کرده و آن‌ را از راه دور و با مقیاسی وسیع ارائه کنند. این ابزار‌ها می‌توانند تجربیات آموزشی غنی و به‌روزی مهیا کنند که متناسب با نیاز‌های افراد مختلف بوده و با برنامه‌های راهبردی یک سازمان هم‌راستا باشند. از سال ۲۰۱۲، استفاده از این ابزارها بیش از دو برابر شده است.

هرچند این استراتژی‌ها همیشه آن‌طور که از آن‌ها انتظار داریم، کار نمی‌کنند. سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی (OECD)، سازمان جهانی کار (ILO)، بانک جهانی و موسسات دیگر نشان داده‌اند که برای بقا و مؤثر بودن، نیاز مبرمی به ارتقای مهارت نیروی کار فعلی خود دارند.

و اخیراً، «نظر سنجی جهانی مک‌کینزی» (McKinsey Global Survey) گزارش داد که در حال حاضر ۸۷ درصد مدیران دچار خلاء مهارت بوده، یا انتظار دارند در چند سال آینده آن را تجربه کنند.

بنابراین برای همگام شدن با تغییرات، فناور‌های آموزشی به تنهایی کفایت نمی‌کنند. علاوه بر انتخاب و استفاده صحیح از این ابزار‌ها، باید آن‌ها را با محیط یادگیری وسیع‌تری ادغام کرد.

آموزش مجازی چیست؟

«آموزش مجازی» به جای وابستگی صرف به رویکرد چهره به چهره و معلم-شاگرد، از فناوری برای بهبود روند یادگیری استفاده می‌کند.

این روش می‌تواند، در ابتدایی‌ترین سطح خود، شامل افرادی باشد که از راه دور در یک کلاس درسی شرکت می‌کنند و غالباً به آن «آموزش از راه دور» می‌گویند. اگر می‌خواهید که دانشجویان‌تان به صورت هم‌زمان، پیغامی یکسان دریافت کرده و قادر باشند با استاد و یکدیگر در تعامل باشند، این روش می‌تواند مفید باشد.

همچنین فناوری به مردم اجازه می‌دهد که انتخاب کنند «چه چیزی» بیاموزند، «چگونه» می‌خواهند بیاموزند و «چه زمانی» را برای یادگیری ترجیح می‌دهند؛ این روش یادگیری آزاد، دانشجویان را قادر می‌سازد که درباره‌ی پیشرفت خود تصمیم‌گیری کنند.

فناوری می‌تواند عناصر متفاوتی به روند آموزش بیفزاید؛ مانند صوت و تصاویر ویدیویی. همچنین می‌تواند باعث بهبود ارتباط فعال با سایر دانشجویان، متخصصان و خود موضوع درسی (از طریق ابزار‌های ارتباطی، روش‌های تعاملی یا حتی فناوری‌های سه‌بعدی مانند واقعیت مجازی) شود.

آموزش مجازی می‌تواند برای افراد فرصت‌های یادگیری مناسب، موثر و لذت‌بخش فراهم کند. این شیوه‌ی آموزشی علاوه بر اینکه تک‌تک دانشجویان را منتفع می‌کند، می‌تواند به سازمان‌های کارفرمای آنان نیز در دستیابی به اهداف آموزش و توسعه کمک کند.

بسیاری از سازمان‌ها از نوعی «سیستم مدیریت یادگیری» (LMS: Learning Management System) برای آموزش مجازی استفاده می‌کنند. این سیستم نوعی برنامه‌ی نرم‌افزاری است که می‌تواند طیف وسیعی از محتوای مورد نظر سازمان را ارائه کند.

معمولاً سیستم فوق کاربران را قادر می‌سازد که به‌تنهایی یا به‌صورت گروهی به یادگیری پرداخته، به آن‌ها کمک می‌کند که خلاء‌های یادگیری خود را شناسایی و پر کرده و به مدیران آن‌ها اجازه می‌دهد درباره‌ی روند یادگیری آنان پیشنهاداتی ارائه دهند.

کارورزی مجازی در برابر آموزش مجازی

یادگیری در برخی موارد، شامل کسب مهارت‌های عملی خاص یا تسلط بر فرآیند‌ها و روال‌هاست. در این حالت، یادگیری در دسته‌ی «کاروزی مجازی» طبقه‌بندی می‌شود؛ چون در این حالت فرآیند آموزشی واضح بوده و نقطه‌ی پایان واضحی وجود دارد (برای اطلاعات بیشتر ، به مقاله‌ی ما درباره‌ی کارورزی مجازی مراجعه کنید).

اما هر آموزشی، کارورزی نیست. بسیاری از مهارت‌های حرفه‌ای مهم به یک سری دستورالعمل‌ ساده خلاصه نشده و نقطه‌ی پایان مشخصی ندارند. در عوض، این مهارت‌ها نیاز دارند که به‌صورت پیوسته توسعه یافته و غنی‌تر شوند تا باعث رشد ما در محیط کار شوند.

این قبیل مهارت‌ها را می‌توان با استفاده از طیف وسیعی از منابع «یادگیری الکترونیکی» کسب کرده و تقویت نمود.

یادگیری الکترونیکی چیست؟

اصطلاح «e-learning»، مخفف «electronic learning» به معنی «یادگیری الکترونیکی» است. این اصطلاح به یادگیری از طریق منابع دیجیتالی اشاره دارد که به‌صورت آنلاین ارائه می‌شوند.

در برخی موارد، یادگیری الکترونیکی به‌صورت «هم‌زمان» است؛ یعنی چندین دانشجو در آن‌واحد در آن شرکت می‌کنند. معمولاً این افراد می‌توانند با یکدیگر و با شخصی که جلسه را اداره می‌کند، در تعامل باشند.

از طرف دیگر، یادگیری الکترونیکی به صورت «غیر ‌هم‌زمان» توسط فرد دانشجو و در زمان دلخواه انجام می‌شود. این روش گزینه‌های بیشتری را، در ارتباط با یادگیری، به افراد ارائه می‌کند. حتی بعضی از سیستم‌ها به‌صورت خودکار و متناسب با نیازهای مختلف دانشجویان، خود را سازگار می‌کنند.

برخی از محصولات آموزش الکترونیکی مانند «بستری برای محتوا» عمل کرده و محتوای آموزشی را از منابع خارجی جمع‌آوری می‌کنند. این محصولات می‌توانند طیف بسیار وسیعی از محتوا را ارائه کنند؛ اما ممکن است کاربران برای قضاوت در مورد کیفیت و سودمندی آن‌ها، نیازمند راهنمایی بیشتری باشند.

اگر می‌خواهید یک برنامه‌ی تحصیلی طولانی مدت را شروع کنید ، «دوره‌های مجازی» واحدهای آموزشی سطح‌بندی شده را به صورت آنلاین ارائه می‌کنند.

در سایر مواقع داشتن مجموعه‌ی بزرگی از محتوا، که به موضوعی واحد اختصاص دارد، مفید است؛ به این ترتیب هر زمان که بخواهید می‌توانید عمیق‌تر مطالعه کرده و هر چه قدر که بخواهید روی آن وقت بگذارید. برای مثال «دوره‌های آموزش آنلاین آزاد گسترده» (MOOCs) به شما اجازه می‌دهد تا در میان متون، دروس ویدیویی، آزمون‌های تعاملی و دیگر فرمت‌های آموزشی، به جستجوی موضوع منتخب خود (غالباً تخصصی) بپردازید.

انتخاب ابزار‌های صحیح آموزش مجازی

با وجود گزینه‌های بسیار زیاد، مهم است که جوانب مثبت و منفی با دقت ارزیابی شوند.

یکی از بزرگ‌ترین مزایای آموزش مجازی، مقرون به صرفه بودن آن است؛ این شیوه‌ی آموزش، نیاز به سفر و اقامت را کاهش داده، هزینه‌های چاپ را حذف کرده و می‌تواند آموزش را در مقیاسی وسیع فراهم کند. هزینه‌ی اولیه مجوزها یا اشتراک‌ باید در مقایسه با صرفه‌جویی‌های بلند مدت بالقوه ارزیابی شوند.

اما در وهله‌ی اول، «اثربخشی» یک ابزار مجازی خاص باید در نظر گرفته شود. آیا این ابزار، آموزش مورد نیاز شما را ارائه می‌کند؟ و آیا ابزار فوق با نیاز‌های افرادی که از آن استفاده خواهند کرد، تطابق دارد؟

به این فکر کنید که آموزش سازمان‌تان، باید تا چه میزان انعطاف‌پذیر باشد؟ آیا بهتر است پرسنل‌ شما در هر زمان و مکان به آموزش دسترسی داشته باشند یا اینکه بهتر است بخشی از آموزش (یا تمام آن) را با هم انجام دهید؟

و اینکه می‌خواهید چقدر قدرت انتخاب بدهید؟ گاهی اوقات ممکن است سازمانی بخواهد پرسنل خود را به سمت مهارت‌ها یا زمینه‌های خاص هدایت کند، در حالی که در سایر مواقع به آنان در یادگیری اختیار تام دهد.

مقاله‌ی تحقیقاتی اخیر «امرالد ورکز» (Emerald Works) نشان داد که تنها ۱۹ درصد سازمان‌ها، روند یادگیری پرسنل خود را فعالانه دنبال کرده و درباره‌ی آنچه که آن‌ها برای کار خود باید بیاموزند، تحقیق می‌کنند. و تنها ۲۱ درصد سازمان‌ها، کاربران را در روند طراحی یک رویکرد آموزشی مناسب دخالت می‌دهند.

سایر ملاحظات شامل این موارد است: تا چه میزان می‌خواهید یادگیری مشارکتی را توسعه دهید؛ دانشجویان به چه نوعی از بازخورد نیاز خواهند داشت؛ و چه میزان از نتایج آموزش پرسنل‌، باید برای افراد دیگر در سازمان مشهود باشد. ابزارهای آموزش مجازی می‌توانند مواردی از این قبیل را برای شما قابل کنترل کنند.

آموزش ترکیبی

بسیاری از سازمان‌ها شیوه‌ی «آموزش ترکیبی» را برگزیده‌اند. این روش انواع مختلف آموزش مجازی را ترکیب کرده و همچنین تا اندازه‌ای شامل پشتیبانی چهره به چهره نیز می‌باشد. مثلاً جلسات کلاس محور می‌توانند با منابع آنلاین و ابزار‌هایی که تبادل نظر و تمرین گروهی مهارت‌های کلیدی را میسر می‌کنند، پشتیبانی شوند.

همچنین در نظر داشته باشید که فرآیند یادگیری، تنها در طول دوره‌ی آموزشی اختصاص داده شده اتفاق نمی‌افتد. مدل ۷۰:۲۰:۱۰ نشان می‌دهد که ۱۰ درصد یادگیری باید در خلال فعالیت‌های خاص آموزشی انجام گیرد. ۲۰ درصد دیگر ناشی از تماشای افراد دیگری است که از پیشرفت یا اعتماد به نفس بالاتری برخوردار هستند. و ۷۰ درصد باقی‌مانده تنها با انجام وظایف شغلی و افزایش دانش و مهارت از طریق تجربه، اتفاق می‌افتد.

استفاده از ابزار‌های مجازی برای ایجاد یک محیط یادگیری

تحقیق «امرالد ورکز» نشان داد که در بسیاری از سازمان‌ها، با وجود افزایش سرمایه‌گذاری، تاثیر آموزش مجازی روندی نزولی دارد. اما سازمان‌هایی بودند که از این روند تبعیت نکرده‌اند.

در سال ۲۰۲۰، ۱۰ درصد شرکت‌هایی که بهترین نتایج را از برنامه‌ی آموزش مجازی خود دریافت کردند، ۱.۷ درصد افزایش در سودآوری (در مقایسه با نقطه‌ی مقابل که به‌طور متوسط ۱.۳ درصد افت داشت) را ثبت کرده و بهره‌وری آن‌ها تا بیش از ۲ درصد افزایش یافت.

اما آن‌ها چگونه این کار را انجام دادند؟ شرکت‌های موفق علاوه بر انتخاب فناوری مناسب، محیطی را ایجاد کرده‌اند که در آن یادگیری شکوفا می‌شود.

در ادامه پنج روش معرفی می‌شود که به شما و تیم‌تان کمک می‌کند تا محیط آموزشی مؤثری را درون سازمان‌تان ایجاد کنید:

• یادگیری را هدفمند کنید: درباره‌ی آموزشی که برای پرسنل‌تان در نظر گرفته‌اید، ایده‌ی واضحی داشته باشید و روی فناوری‌ای سرمایه‌گذاری کنید که برای شما سودمند باشد.
• رهبری تحول‌گرا را در پیش بگیرید: به این معنی که به افراد کمک کنید تا رفتارشان را تطبیق دهند و در امر آموزش فعال‌تر شوند؛ آموزشی که به نفع آن‌ها و شرکت خواهد بود.
• مشوق ایجاد ارتباط باشید: همکاری و اشتراک دانش (معمولاً از طریق فناوری‌های دیجیتالی) باعث می‌شود تا یادگیری فردی، تاثیر گسترده‌تری داشته باشد.

• تجاربی ایجاد کنید که اهمیت داشته باشند: هدف‌تان ایجاد محیطی از دانشجویان خودجوش باشد؛ کسانی که تمرکزشان بر کسب دانش و مهارت‌هایی است که، برای حل مسائلی پیش‌رو، به آن‌ها نیاز دارند.

• در صورت لزوم، استراتژی‌های یادگیری را اصلاح کنید: بازخوردها را جویا شده و برای تعیین روش‌های یادگیری که باعث پیشرفت کاربران می‌شوند، نظرشان را جویا شوید.

تحقیق موسسه‌ی امرالد نشان می‌دهد سازمان‌هایی که این نوع محیط یادگیری را ایجاد کرد‌ه‌ا‌ند، احتمال بهره‌وری در همان شغل را ۱۲ درصد افزایش داده و احتمال پرورش یک نیروی کار با صلاحیت‌تر را به میزان ۲۴ درصد افزایش داده‌اند.

چهار راهی که باعث کارکرد صحیح آموزش مجازی می‌شود

چند نکته‌ی اضافی که باعث افزایش بهره‌وری ابزارهای مجازی می‌شوند، به قرار زیر هستند:

1. تجهیز و پشتیبانی: مطمئن شوید همه‌ی افراد از تجهیزات و دسترسی مورد نیاز برخوردار بوده و در صورتی که با مشکلی مواجه شوند، پشتیبانی ارائه شود.
2. آموزش فناوری: مطمئن شوید که همه‌ی افراد، برای استفاده از ابزارهایی که فراهم کرده‌اید، تعلیم دیده باشند. ممکن است برخی افراد در کار با ابزار‌های دیجیتال فاقد تجربه و اعتماد به نفس باشند.
3. منظم باشید: پرسنل را تشویق کنید که برای آموزش مجازی برنامه‌ریزی کنند. برای تخصیص زمان مفید یادگیری، استفاده از تکنیک‌های مدیریت زمان راهگشا خواهند بود.
4. برای یادگیری برنامه‌ریزی کنید: یادگیری را به بخش مهمی از اهداف شخصی و برنامه‌های توسعه تبدیل کنید. اهداف آموزشی که با نیاز‌های سازمان‌تان همخوانی دارد را بپذیرید؛ اما در عین حال از افراد برای هدایت روند یادگیری خودشان حمایت کنید.

نکات کلیدی

آموزش مجازی از فناوری دیجیتال برای بهبود روند یادگیری استفاده می‌کند. دوره‌های آنلاین، بستر‌های محتوا و «دوره‌های آموزش آنلاین آزاد گسترده» (MOOCs)، نمونه‌هایی از ابزارهای آموزش مجازی هستند.

این ابزارها باعث بهره‌وری مالی و زمانی سازمان‌تان شده و به افراد بیشتری اجازه می‌دهد تا به آموزش‌های خاص و متناسب با نیازهای شغلی خود، دسترسی داشته باشند. در هر حال نیاز است که این فناوری‌ها با دقت انتخاب و پیاده‌سازی شوند.

سازمان‌هایی که بیشترین نفع را از آموزش مجازی می‌برند، استراتژی‌های واضحی داشته و برای تقویت آن‌ها، از فناوری به صورت منعطف استفاده می‌کنند. مهم‌تر از همه اینکه آن‌ها یک محیط یادگیری ایجاد کرده‌اند و همه‌ی افراد را به پذیرش «عادات یادگیری مؤثر» تشویق می‌کنند.

منبع:مرکز بیزینس کوچینگ ایران

تهیه و تنظیم:گروه تحقیقاتی ثروت تفکر