مهارت تصمیم گیری و مراحل آن

مهارت تصمیم گیری توانایی شما در انتخاب یک گزینه از بین دو یا چند گزینه موجود است. در این مهارت که نوعی مهارت حل مسئله محسوب می شود از سه روش اصلی برای تصمیم گیری در مورد یک موضوع استفاده می شود: استفاده از شهود، استدلال و یا ترکیبی از هر دوی اینها.

شهود پاسخ پیش فرض شما نسبت به مسئله یا همان ندا و احساس درونی تان هنگام بروز مشکل یا گرفتن تصمیم است. این واکنش اولیه ناشی از ترکیب چیزهاییست که شما آنها را از قبل یاد گرفته اید و یا برگرفته از تجربیات و نظرتان درباره آن موضوع است؛ بنابراین شهود در هر فردی با افراد دیگر متفاوت است. استفاده از شهود به شما این امکان را می دهد که تصمیمتان را بر اساس تجربیات زندگی تان بگیرید، برای همین شهود در واقع یک فرایند ذهنی محسوب می شود.

انواع تصمیم گیری

می‌دانیم تصمیم انواع مختلفی دارد برای همین باید خوب دربارۀ انواع این مهارت اجتماعی بدانیم تا راحت‌تر به حل مشکل بپردازیم، سریع به جواب سنجیده‌ای برسیم و بین چند تصمیم مهم سرگردان نشویم.

اگر به فکر تقویت مهارت تصمیم گیری هستید، پیشنهاد می‌کنم خیلی گذرا با انواع آن آشنا شوید:

تصمیم گیری عقلانی و منطقی

تصمیم گیری عقلانی و منطقی رایج‌ترین نوع تصمیم است. زمانی که افراد مهارت‌های خود را بهبود می‌بخشند و می‌توانند با تسلط بهتری بر شرایط و اولویت‌ها تصمیم بگیرند، در واقع از این روش استفاده کردند.

در راه‌حل‌های عقلانی و منطقی فرد پس از شناخت مسئله، راهکارها و نقاط قوت و ضعف آن‌ها را فهرست می‌کند و بر اساس منطق و دلایل عقلانی به آن‌ها الویت می‌دهد.

تصمیم گیری شهودی و احساسی

تصمیم گیری شهودی بر مبنای احساسات است. در این روش معمولاً اثری از دلایل منطقی نیست و فرد با احساس درونی‌اش تصمیم می‌گیرد.

بسیاری از تصمیمات روزمره و معمولی زندگی ما انسان‌ها در حال عادی، شهودی و احساسی است ولی باید در نظر داشت که در موارد مهم و حساس این روش خیلی هم نتیجه خوبی ندارد و ممکن است به ما آسیب بزند. بهترین مثال برای تصمیم‌های احساسی زمانیست که ما در رابطه مخربی گیر کردیم و فقط بخاطر وابستگی‌های عاطفی نمی‌توانیم عقلانی و منطقی عمل کنیم. این روزها بیشتر تراپیست‌ها و روان‌درمانگران مراجعان را به تمرین برای تصمیم‌های عقلانی تشویق می‌کنند تا بتوانند از این روابط مخرب خارج شوند.

تصمیم بر اساس احساسات و منطق

این نوع تصمیم یعنی شما با درنظر گرفتن احساسات و منطق بتوانید راه‌حل پیدا کنید. در واقع این روش که به آن تصمیم گیری ترکیبی هم می‌گویند برای زمانیست که شما راهکارها، مزایا و معایب هر دو روش تصمیم را با منطق خودتان لیست می‌کنید، با توجه به احساستان ‌آن‌ را اولویت‌بندی می‌کنید و در نهایت اگر درست عمل کنید رضایت بیشتر و البته ‌اثرگذاری بهتری از این تصمیم دارید.

تصمیم گیری قابل‌قبول

در روش تصمیم گیری قابل‌قبول فرد تصمیمی می‌گیرد که ظاهری قابل‌قبول دارد و تنها نیازهای او را برطرف کند. در این روش فرد توجه کمتری به منطق و احساساتش دارد و فقط به دنبال راه‌حل مناسب است. شاید این روش بهترین نباشد ولی در آن لحظه معمولاً انتظارات و نیازهای تصمیم گیرنده را رفع می‌کند.

تصمیم گیری بر مبنای تصمیمات قبلی

همه ما بسیاری از تصمیماتمان را بر اساس تجربۀ‌های قبلی می‌گیریم. گری کلین روانشناس معروف آمریکایی در این زمینه مطالعاتی را انجام داده است که بر اساس نتایج ۹۰ تا ۹۵% تصمیم گیری‌های ما به روش بازشناسی تصمیمات قبلی‌مان انجام می‌شود.

او معتقد است که همۀ انسان‌ها قبل از تصمیم گیری به بررسی مسئله و جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازند، راهکاری را پیدا می‌کنند، به دنبال اثربخشی آن هستند و بعد آن را در ذهن پیاده‌سازی می‌کنند. اگر این راه در ذهن ما انسان‌ها اثربخش باشد، آن را در عمل هم اجرا می‌کنیم، اما اگر راهکارهای قبلی در ذهن ما قابل اجرا نباشند، دنبال جواب بهتری می‌گردیم.

فرآیند تصمیم گیری

تصمیم گیرندگان ماهر و موثر از یک فرآیند هفت مرحله ای برای تصمیم گیری استفاده می کنند. با اینکه اکثر مواقع موقع تصمیم گیری های جزئی مثلا برای اینکه شام چه غذایی بپزید، لازم نیست همه این مراحل را مو به مو بگذرانید؛ اما این مراحل روشی عالی برای مواقعیست که قرار است تصمیمات بزرگ و مهمی مثل انتخاب یک استراتژی برای فروش بیشتر بگیرید.

۱- مشکل را شناسایی کنید

اول از همه باید تصمیمی که نیاز است بگیرید را بفهمید و کاملا متوجه باشید که در مورد چه چیزی باید تصمیم بگیرید. این مرحله بسیار مهم است، چون مراحل بعدی بر اساس همین مرحله پایه ریزی می شوند. قبل از رفتن به مرحله بعدی، مطمئن شوید که کاملا متوجه اوضاع هستید، چیزی که از شما خواسته می شود را به خوبی می دانید و ابزارهایی که در دسترس دارید را می شناسید.

۲- کمی جستجو کنید

برای گرفتن هر تصمیمی، شما به یک سری اطلاعات و داده های پیش زمینه نیاز دارید که به انتخاب گزینه مناسب کمک می کنند. گاهی اوقات برای رسیدن به این اطلاعات فقط کافیست به جزئیات موضوع توجه کنیم و بعضی مواقع هم به تحقیقات پیچیده تری نیاز است. این مرحله به شما کمک می کند تا اطلاعاتی که برای تصمیم گیری درست و مناسب نیاز دارید را شناسایی کنید.

۳- تفکر خلاق داشته باشید

در این مرحله باید تا جایی که می توانید به راه حل های موجود فکر کنید. مهم نیست این راه حل ها خوب هستند یا بد، شما فقط باید همه گزینه های موجود را روی میز بگذارید. در این مرحله با خیال راحت به تمام راه هایی که می توان از طریق آنها مشکل را حل کرد فکر کنید. یادتان باشد در این قسمت هیچ گزینه ای بد نیست چون قرار است به همه نتایج ممکن فکر کنید. بعدا این فرصت را دارید که همه گزینه های طوفان فکری تان را به خوبی بررسی کنید.

۴- گزینه هایتان را ارزیابی کنید

این مرحله همان جاییست که در آن باید نتایج بالقوه راه حل هایتان را دوباره بررسی کنید. در این مرحله لیست راه حل هایی که در قدم قبلی ارائه کرده اید را مرور و به این فکر کنید که کدامشان نتیجه بهتر و منطقی تری می دهند. فراموش نکنید که وقتی تمام گزینه ها را در نظر می گیرید، هدف نهایی تان را هم باید در ذهن داشته باشید. به این ترتیب مطمئنا می توانید تصمیم خوب و مناسبی بگیرید.

۵- تصمیم بگیرید

حالا وقت آن رسیده که یکی از گزینه های مد نظرتان را انتخاب کنید. می توانید از یک راه حل یا ترکیبی از چند راه برای حل مشکلتان استفاده کنید. در این مرحله به گزینه های مرحله قبلی جامه عمل بپوشانید و تصمیمی که بهترین احساس را به شما می دهد انتخاب کنید.

۶- بر اساس تصمیمتان عمل کنید

وقتی تصمیمتان را گرفتید باید در راستای آن اقداماتی که به اجرای تصمیمتان کمک می کند را انجام بدهید. این اقدامات ممکن است گام های بزرگ یا کوچکی باشند؛ ولی به هر حال برای انجامشان باید متمرکز و مصمم باشید. در این مرحله از وارد کردن افراد دیگر و کمک گرفتن از آنها نترسید. به خصوص اگر قرار باشد تصمیم بزرگی بگیرید احتمالا به کمک همکاران و دوستانتان نیاز خواهید داشت.

۷- به گذشته نگاه کنید

وقتی تصمیمتان را گرفتید و مدتی هم وقت برای دیدن تاثیرات آن داشتید، کمی وقت بگذارید و تصمیمتان را ارزیابی کنید. به این فکر کنید که آیا این تصمیم نتیجه ای که می خواستید را به شما داده است یا آنقدرها هم موفق نبوده؟ اختصاص دادن این زمان برای تأمل در تصمیم گیری راهی عالیست که از طریق آن نه تنها می توانید توانایی تصمیم گیری تان را بهبود ببخشید، بلکه به شناخت بیشتری از خودتان هم دست پیدا می کنید. حتی می توانید نظر دیگران را در مورد تأثیرات تصمیمی که گرفته اید بپرسید تا ببینید برداشت آنها از این تصمیم چیست.

تهیه و تنظیم : گروه تحقیقاتی ثروت تفکر